8 Contoh Cerkak Bahasa Jawa Singkat dari Berbagai Tema

tirto.id - Cerita pendek atau cerpen bahasa Jawa singkat biasa disebut dengan istilah cerkak. Kata cerkak singkatan dari cerita cekak. Sering kali cerkak juga disebut cekak.

Termasuk salah satu genre sastra Jawa modern, Cerkak adalah cerita fiksi yang berbentuk prosa yang relatif pendek. Sebagai karya sastra, cerkak juga terbangun oleh unsur-unsur yang secara garis besar dibagi atas dua bagian, yaitu intrinsik dan ekstrinsik.

Unsur ekstrinsik merupakan unsur dari luar suatu cerkak yang memengaruhi isi ceritanya, seperti kondisi budaya, ekonomi, politik, sosial dan lainnya. Sementara itu, unsur intrinsik adalah unsur yang membangun cerita dari dalam atas dari dirinya sendiri. Misalnya tokoh, alur, latar, dan pusat pengisahan.

Tema cerkak bahasa Jawa beragam, sama seperti cerita pendek pada umumnya. Supaya lebih mengenal bentuk cerita cekak, simak beberapa contoh cerkak bahasa Jawa berikut.

Beberapa contoh cerkak bahasa jawa singkat di bawah ini memuat kisah dengan berbagai tema. Ada contoh cerita cekak bertema percintaan, hubungan anak-orang tua, kesedihan, hingga fabel.

Berikut ini adalah beberapa contoh cerkak bahasa Jawa untuk beberapa tema:

1. Contoh Cerkak Bahasa Jawa ke-1: "Baskoro" (Tema Pendidikan)

Bocahe pancen ora mbejaji. Pakulitane ireng mangkak. Rambute arang-arang, kaku tur njeprak kaya landhak. Luwih-luwih yen diwenehi hair gel. Bocah-bocah yen ngarani Jell, salah sijne minyak rambut sing bisa ndadekake rambut kaku. Yen disawang pancen klimis lan kinclong, nanging njeprake kuwi sing ora nguwati. Upama yen ora diwenehi jell, mbok menawa ora ngono iku.ora pati njeprak. Mbuh saka krenahe sapa Baskoro kok duwe idhe nganggo Jell barang, kamangka jell ambut iku wis ora njamani Wis ora usum kaya taun-taun kepungkur.

Yen diarani kampungan utawa kurang gaul ketoke kok ora. Tumpakane wae Kawasaki Ninja 250. Ketoke dheweke kuwi anake wang sugih. Ketambahan pinter basket lan ngedram. Kegiyatan loro iku ing sekolahku kagolong mewah. Dadi ora bener yen Baskoro diarani kampungan utawa ora gaul.

Merga dheweke pinter basket, sekolahku kasil ngumpulake sewelas piala. Kawasisane basket lan ngedram, ndadekake Baskoro bisa ndhongkrak jenenge sekolah. Saben ana lomba kang mbutuhake karosane awak utawa yen ana pentas seni, dheweke sing makili.

Upama ora, dhuwite utawa mobile sing maju. Sekolah kari nilpun wong tuwane, kabeh ruwet rentenge sekolah bakal diberesi. Cara ngene iki sing aku ora sarujuk, merga kakehan kapotangan budi marang wang tuwane, nganti arep ngetokake Baskoro wae kangelan.

Cerkak Baskoro ini selanjutnya bisa Anda baca dan akses melalui laman berikut ini!

2. Contoh Cerkak Bahasa Jawa ke-2: "Kekancan Sak Lawase"

Jenengku Fajar, aku nduwe konco kang jenenge sodiq. Sodiq iku konco ku awet aku cilik. Sodiq iku uwonge apikan yo setia kawan. Biasane sodiq ngundang aku tukang ngantukan, tapi aku yo ora duwe roso risih nek di undang ngono kui mungkin wes biasa dadi yo gak tak gowo ati.

“Duwar...itik-itik suarane sodiq ngageti aku. Kowe lho jhan ngaget-ngageti i aku wae, nek aku jantungen piye gelem po awakmu tanggung jawab? Jawabku marang Sodiq.

Ngapurane lah jar, kowe sih ngantukan wae, kae uwis bel masuk, selak di senani mengko karo pak guru-guru balas sodiq marang aku. Sak uwise iku aku lan sodiq mlebu kelas bareng-bareng.

Cerkak Kekancan Sak Lawase selanjutnya bisa dibaca melalui laman berikut ini!

3. Contoh Cerkak Bahasa Jawa ke-3: Jago Bangkok

Ibu Ninik Suwandito, sesasi kepungkur mengeti dina ulang taune kang kaping patangpuluh pitu. Sepuh durung, nanging uga wis ora disebut mudha. Diupamakke ubenging srengenge, lagi jam siji awan. Uwis wiwit gumlewang mangulon, nanging panase isih krasa sumelet. Srawung karo sapa wae kepenak. Kumpul karo priyayi sepuh ora katon mudha, kumpul karo wong enom ora katon sepuh. Iku mau keluwihane Bu Ninik kang ora liya ibu kandhungku dhewe kang banget tak bekteni, Ian tak sayangi.

“Wis tinggalen, Buk. Kuwi tak tandangane. Nek mung nyayur sop wae, aku pinter. Iki wis jam pitu, engko ditinggal Bulik Indarto,” ujarku marang Ibu kang lagi utheg ing pawon.

“Oke, sayang.. mengko aja lali nggoreng tempe gerit karo gawe sambel lombok abang,” wangsulane Ibu saka kamar, salin ngagem clana training biru, warna favorite.

Cerkak Jago Bangkok ini selanjutnya bisa Anda baca dan akses melalui laman berikut ini!

4. Contoh Cerkak Bahasa Jawa ke-4: "Kancil lan Boyo" (Fabel)

Ana crita, boyo lan kancil urip ing wilayah sing padha. Wis suwe boyo ngincer kancil kanggo dipangan. Nanging, kancil tansah bisa ngindari pengejare boyo. Kancil kewan sing cerdas, mulane boyo mesthi angel kanggo nyekel dheweke.

Senadyan kancil tansah lolos saka pengejare boyo, suwe-suwe kancil krasa was-was uga. Amarga kuwi, kancil mutusake kanggo pindah omah menyang wilayah liyane supaya adoh saka boyo. Dheweke manggon ing sangisoré wit gedhe ing pinggir kali. Awale, boyo bingung amarga ora ndeleng kancil ing panggonan biasane. Mula, boyo nggoleki lan takon marang kewan-kewan sing ditemoni.

“Oh, kancil pindah menyang wit ing cedhak pinggir kali,” ujare manuk cilik sing ditakoni boyo. Mesthine boyo seneng banget krungu kabar kuwi. Boyo langsung budhal menyang panggonan sing dikandhakke manuk. Dheweke ora sabar maneh mburu kancil.

Boyo penasaran kepingin banget ngrasakake daging kancil sing wis suwe didelengi. Sawisé nemokake panggonan kancil, boyo banjur pindhah uga menyang kana. Nanging, kancil durung ngerti babar pisan.

Suwe-suwe, boyo ngawasi kancil. Dheweke sinau kebiasaan kancil seraya ngrancang strategi kanggo nyekel kancil. Saka pengamatané, boyo ngerti yen kancil sering lunga menyang pulo cilik sing akeh wit apelé cedhak omahé kancil. Kanggo nyabrang menyang pulo kuwi, kancil biasa mlumpat saka watu gedhe sing ana ing antarané omahé lan pulo cilik kuwi.

“Aku duwe rencana!” ujare boyo. Nalika kancil menyang pulo cilik, boyo ndhelik ana ing balik watu ing tengah kali. Dheweke ngenteni kancil mlumpat menyang watu.

Ing dina kuwi, kancil wareg mangan woh-wohan sing ana ing pulo cilik. Banjur dheweke bali kanthi sumringah. Kancil mlumpat saka pinggir kali menyang watu-watu supaya bisa tekan omahé. Nanging, tekané ing tengah kali, kancil weruh yen bayangan saka watu sing arep diliwati katon luwih dhuwur tinimbang biasane.

Akal cerdas kancil langsung ngrasa yen ana sing ora bener. “Aja-aja ana boyo ing balik watu kuwi?” mikire kancil. Sawisé mikir sedhela, kancil entuk akal. Dheweke mbengok menyang watu, “He, watu! Piye kabarmu?”

Sepi. Ora ana jawaban. Kancil banjur takon maneh, “Ana apa watu kancilku? Biasane kowé njawab sapaané aku.”

“Oh, dadi biasane watu iki ngomong?” pikir boyo sing lagi ndhelik ana ing watu kuwi. “Yen ngono aku kudu pura-pura njawab supaya kancil ora curiga.”

“Halo uga, kancil,” jawab boyo.

Kancil mesem ing atiné ndeleng bodhone boyo. Terus kancil kandha, “Dadi kowé ana ing kono ya, Boyo? Ora nyangka, kowé ngejarke aku nganti tekan kene.”

Boyo kaget. Ternyata penyamarane wis ketahuan. Boyo sadar yen kancil wis ngapusi dheweke. Dheweke temenan nesu karo kebodhone dhewe.

“Ya, aku ngejarke kowé menyang kene amarga pengin mangan kowé!” jawab boyo, jengkel.

Banjur kancil kandha, “Bukak mulutmu amba-amba supaya aku bisa mlumpat mlebu.”

Kancil pancen cerdas banget. Dheweke ngerti yen mata boyo bakal ketutup nalika muluté kebuka amba. Lan bareng boyo mbuka muluté, kancil cepet-cepet mlumpat menyang ndhuwuré sirah boyo, banjur mlumpat saka watu-watu liyane kanthi lincah, lan sawise tekan pinggir kali langsung munggah wit gedhe panggonané.

Kancil slamet maneh saka pengejare boyo. Kabeh iku amarga kecerdasané sing ngluwihi boyo. Sakdurunge, boyo kudu ngelus dada amarga gagal nyekel kancil sing wis suwe diincer.

5. Contoh Cerkak Bahasa Jawa ke-5: "Mejone Bapak"

Ing pojokan kamar, ana sawijining meja kerja tua sing tansah ngelingake Sapto marang bapakne. Meja kuwi dadi seksi bisu perjuangan sawijining penulis miskin sing ora tau kesel, yaiku bapake Sapto. Wiwit SMP, Sapto kelangan sosok bapak sing tansah nyambut gawe saka esuk tekan bengi, senadyan bayaran sing dipikolehi mung sithik.

Bapakne Sapto iku sawijining penulis sing ulet. Saben bengi, sakwise mangan bengi prasaja, bapake mesthi lungguh ing meja kerjane, nulis kanthi semangat gedhe. Sapto sering ndeleng bapake nulis nganggo lampu minyak, amarga listrik kerep mati ing omahe. Senadyan urip ing kekurangan, bapake tansah mulang Sapto supaya ora tau nyerah marang gegayuhane.

Sakwise lungane bapakne, meja kerja iku dadi siji-sijine peninggalan sing paling 'larang regane' kanggo Sapto. Saben Sapto kangen utawa butuh ide, dheweke bakal lungguh ing meja kuwi, ngrasaake bapake sing kaya isih ana ing kana. Meja kuwi kebak goresan pena, kertas-kertas lawas, lan buku-buku tua sing nate dadi kanca setya bapake.

Pirang-pirang taun mengko, Sapto dadi sawijining penulis ingkang sukses. Saben dheweke nulis, tansah kelingan bapake. Meja kerja tua tetep dadi panggonan favorit kanggo nulis, kaya-kaya semangat bapake isih urip ing kana. Sapto ngerti, senadyan bapake wis ora ana, warisan semangat lan ketekunan bapake bakal tetep nyertani dheweke salawase urip.

Meja iku dudu mung benda mati, nanging dadi jendela kanggo kabeh kenangan lan rasa kangen. Nalika Sapto lungguh lan nulis ing kana, dheweke ora mung nulis cerita, nanging uga nguripake maneh warisan suci saka bapake. Lan saben tembung sing metu saka atine, Sapto ngerti yen perjuangan bapake ora bakal sia-sia. Semangat bapake bakal tetep urip, ora mung ing pikirane, nanging uga ing saben tembung sing ditulis lan diwedharake kanggo donya.

6. Contoh Cerkak Bahasa Jawa ke-6: "Mulih Wae!"

Kowé mung mbukak mripat sethithik, mung sepisan sinar tipis sing mlebu, lan kowé nyawang wit-wit trembesi ing cedhak kantor kabupaten. Rasane kaya ana sing ora katon ing antarane cabang-cabang iku, angin kaya bakal njupuk wujud sing ketok. Udan sing isih nggantung ing udhara, kaya nahan napas sakdurunge tiba, sumorot kaya permata.

Bareng mripatmu mbukak sakabehe, garis-garis wit dadi samar lan kabur. Koyoke suwé-suwé, kowé bakal butuh kaca mripat. Pikiran iki suwe-suwe ilang bareng karo suara saka arah banyu mancur.

"Ngrungokna omonganku, yen arep slamet, mulih saiki wae!"

Kowé nggela sirahmu, nyoba nyingkirake kenangan iku, nesu sing nggandhol ing suwarane mbakyumu. Saka pengeras swara ing cedhak banyu mancur, keprungu suara cetha lan ngepril saka cah wadon enom sing nyekel mikrofon. Kowé ora bisa weruh banyu mancur saka panggonanmu, lungguh ana ing tangga sing ngetokake menyang gedung olahraga kutha. Sebenere, kowé kudu mlaku muter nengen gedung yen arep weruh upacara peringatan iku. Nanging, kowé mutusake tetep ana panggonanmu, mung ngrungokake.

Suwara cah wadon kuwi terus ndheseg, ngelingake wong-wong pentingé ngenang sing wis seda. Ana sing kerasa ing njero atimu, raos sing angel diterangake. Mungkin iki rasa kangen, utawa mung nostalgia sing dumadakan teka.

Tiba-tiba, bocah cilik mlayu liwat ngarepmu, ngguyu karo ndhedhepi balon sing mabur. Kowé mesem tipis, kelingan masa cilikmu sing kebak bungah. Nanging, mesem iku ora suwé ilang nalika kenangan karo mbakyumu bali maneh. Wangsulane isih keprungu ing kupingmu, "Mulih saiki wae!"

Kowé ngerti ana sebab nesu mbakyumu, mungkin merga kuwatir utawa rasa tanggung jawabé minangka sedulur. Nanging kowé uga ngerti, yen kowé butuh wektu dhewe, kanggo mikir lan golek jawaban saka pitakon-pitakon sing terus mumet ing pikiranmu.

Karo atimu sing kebak rasa abot, kowé ngadeg lan alon-alon mlaku nyedhaki banyu mancur. Mungkin, karo nyedhak, kowé bisa nemokake tentrem sing mbok goleki. Utawa, mung bakal nemokake pitakon anyar. Nanging siji sing mesthi, kowé ora bisa terus ndhelik saka kasunyatan.

Langkahmu dadi luwih manteb nalika nyedhaki banyu mancur, suwarane cah wadon iku saya cetha. Kowé mandheg, nyawang banyu sing mancar dhuwur, sumorot ing sangarepe srengenge. Sakwetara, kowé rumangsa ana pangarep anyar sing tuwuh ing njero awakmu. Mungkin, iki awal saka lelampahanmu kanggo golek jawaban.

7. Contoh Cerkak Bahasa Jawa ke-7: Tandha Kupu

Ing sawijining desa sing sunyi, ana wong wadon jenenge Muginem urip bareng karo anak wadone, Sarmi. Muginem kerep lara-lara, lan sawisé diperiksakné ing puskesmas, dokter ngomong nèk larané kuwi mung amarga kakehan pikiran. Nanging, larane Muginem saya parah. Amergo kuwi dheweke rumangsa ngrepoti Sarmi. Muginem ngerasakke lara mulai sawise bojone, Bardiman, lunga merantau lan ora tau ngirim kabar.

Nalika Muginem lemes dadi kembang bayang, Sarmi kerep nyritakake akehe kupu-kupu sing dideloké ing teras omah. Muginem tansah pura-pura penasaran mung kanggo ngrungokake crita saka tutuke anaké sing sigrak. Tangga-tangga sing dolan mbesuk Muginem kerep ngomongké teras omahé sing saiki katon luwih seger amarga akeh tanduran sing thukul. Sarmi uga nyritakake yen wiwit akeh kembang mekar, kupu-kupu sing teka ing teras omah saya akeh lan mbentuk rombongan.

Ing salah sawijining dina, Muginem ora tahan maneh lan memaksakaké awake kanggo ndelok langsung kupu-kupu sing diceritakake Sarmi. Kanthi langkah sing pelan, dheweke mlaku menyang teras omah. Sarmi lagi dolan ana kana, lan Muginem takon ngendi kupu-kupu sing dimaksud. Sarmi kanthi bungah nuduhaké arah kembang-kembang, ngomong yen ana akeh kupu-kupu lan salah sijine nganti menclok ing tangane. Nanging, Muginem ora isa ndelok kupu-kupu babar sepisan.

Muginem kagèt. Dheweke ngerti yen Sarmi kuwi anak sing jujur lan ora mungkin goroh. Dumadhakan, pengetan ing mongso mbiyèn nggepok ing pikirane. Mbiyèn, Muginem tau ngomong marang Sarmi yen kupu-kupu iku tandha tamu adoh bakal teka. Muginem rumangsa ana sing ora lumrah, nanging dheweke ora pengin nggawe Sarmi ngerasaake gela.

Dina-dina liwat, lan kondisi Muginem saya parah. Ing sawijining bengi, wektu Muginem lagi ngaso, dheweke krungu swara ketukan ing lawang. Kanthi sisa tenaga sing ana, dheweke mbukak lawang lan kaget ndelok Bardiman ngadeg ing ngarep. Bardiman mulih karo nggawa kabar apik, yen dheweke wis sukses lan pengen nggawa keluargane menyang kutha.

Muginem nangis bungah. Ing tengah-tengah rasa bungah kuwi, Muginem éling yen kupu-kupu sing didelok Sarmi kuwi dadi tandha baliné Bardiman. Sanadyan awaké lemes, atiné saiki kebak pangarep-arep lan seneng. Keluarga cilik kumpul manèh. Muginem rumangsa yen beban sing ngimpit dheweke bakalan ilang.

Muginem mbukak mripaté. Alon-alon dheweke eling. Omahe sepi. Sarmi ketoke lagi metu. Lawang ngarep omah sing kelingane mau mbukak, saiki katon isih ketutup rapet. Ora ana Bardiman. Ora ana guyu kabungahan. Udara saya suwung lan adem. Muginem saya kroso lemes, ora kuwat mung kanggo mbukak mripat jembar-jembar.

Ambegane Muginem ngap-ngapan, sakdurungé dheweke bali meneng. Meneng lan anteng banget.

8. Contoh Cerkah Bahasa Jawa ke-8: "Dadhi Kucing"

Ing sawijining dina nalika aku kebak lara, aku nesu karo nasibku dhewe. Rasane ora ana sing bener, kabeh nyalahake aku.

Aku kelangan kembang atiku amarga dheweke selingkuh karo sahabatku. Pernikahanku sing wis disiapake dumadhakan batal, ninggalake aku karo rasa wirang lan lara ati. Aku wis metu saka kerja kanggo dadi garwo lan ibu sing apik, nanging kabeh malah dadi keputusan sing salah.

Keluwargaku sing sadurunge setuju karo pernikahan, saiki gela. Keluwarga nyalahake aku. Kabeh kesalahan ditimpakake marang aku. Rasa loro lan wirang kuwi nggepok banget nganti aku rumangsa ora kuwat nahan. Keluargaku uga ora nduweni pangerten lan malah nggawe aku tambah lungkrah.

Ing tengah-tengah rasa laraku, ana siji sing nggatekke aku: kucing ireng sing disenengi adhiku. Kucing iki ora ngomong apa-apa, nanging gerakane sing alon lan usapan buntute nggawe aku rumangsa ana sing perduli. Aku meluk kucing kuwi lan nyoba turu. Aku mikir, yen turu, kabeh masalahku bakal sirna.

Nalika tangi, aku krasa bingung. Awakku menggigil lan pusing, kabeh kaya ngimpi. Kamar cilikku muter-muter, swara meongan kucing melbu ing kupingku. Aku nyoba nggerakne awak, nanging ora bisa. Angin adem ndekep kulitku, lan aku ngerti kabeh wis berubah.

Aku ndemok tembok, nanging sing krungu mung garukan cilik. Tangan iki cilik lan berbulu. Aku ora ngerti kudu sedhih utawa bungah. Ana lara sing ilang, nanging kabeh krasa aneh. Aku saiki dadi kucing.